N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Reportage
Mobiele luchtverdediging Zo chaotisch als de luchtafweer rond Kyiv kort na de invasie opereerde, zo gestructureerd gaat het nu, blijkt bij een luchtafweergroep in Barachty. Maar er komen nog raketten en drones door. „De Russen zijn niet dom.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data104044226-3fe378.jpg)
Schutter Jaroslav Kotyk schrok zich rot vorig jaar, vertelt hij op een heuvel bij het Oekraïense dorp Barachty. Hij heeft zich hier, op bijna vijftig kilometer ten zuiden van Kyiv, verzameld met de vierkoppige bemanning van een mobiele luchtafweergroep en hun commandant. Aan het begin van de oorlog verkeerde de 23-jarige Oekraïner in de veronderstelling dat hij een eigen Oekraïens gevechtsvliegtuig had neergeschoten in de buurt van de Oekraïense hoofdstad.
De opdracht was toen dat alles in de lucht dat bewoog neergehaald moest worden. Er was geen coördinatie. Kotyk zag het toestel en schoot. Hij zat er meteen over in de stress. „Oh, wat heb ik gedaan, vroeg ik me af. Wat is er gebeurd? Was dit wel een vijandig toestel? Ik vroeg aan iemand: weet je zeker dat het niet om ons toestel ging?”
Chaotische eerste maanden
Tot zijn opluchting kreeg hij een geruststellend antwoord: „Je hebt geluk. Het is een Russisch toestel.” En niet zomaar een toestel. Tot zijn vreugde had Kotyk een Russisch gevechtsvliegtuig uit de lucht gehaald.
De aanvankelijke zorgen bij Kotyk zijn illustratief voor hoe de Oekraïense luchtafweer in de eerste chaotische oorlogsmaanden opereerde. Zo verliep de communicatie nogal rommelig, en kreeg Kotyk per sms informatie over naderende Russische gevechtsgevliegtuigen. Nu kan hij op een tablet volgen waar Russische en waar Oekraïense gevechtsvliegtuigen en helikopters zich begeven, op de kaart weergegeven met respectievelijk rode en blauwe symbolen, en de positie van de Oekraïense luchtafweer met groene symbolen. Via een groepschat wisselen de verschillende mobiele luchtafweergroepen rond Kyiv informatie met elkaar uit.
„We werken nu veel gecoördineerder dan een jaar geleden”, legt commandant Joeri Melnyk (58) uit. Hij heeft zes tot acht mobiele luchtafweergroepen onder zich. „Aan het begin van de oorlog was niemand voorbereid. We moesten wennen aan de wapens die we kregen. Nu vormen we een tak binnen het leger en werken we samen met andere onderdelen. We hebben ons ontwikkeld en geprofessionaliseerd.”
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data104044058-acef65.jpg|https://images.nrc.nl/F2GogdR18RTh-dsrxJmf-wfUzKg=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data104044058-acef65.jpg|https://images.nrc.nl/43u5ijHVRlc_oRKTUaRr1oJgOKs=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data104044058-acef65.jpg)
Foto Kostyantyn Chernichkin
De mobiele luchtafweergroep van Kotyk bestaat uit vier man en twee Humvee’s. Als wapens hebben ze twee ‘Stingers’ – waarmee vanaf de schouder granaten kunnen worden afgevuurd, en een die vastgemonteerd zit op de auto – en een zwaar machinegeweer. De laatste word gebruikt om drones van dichtbij te raken.
Samen met andere mobiele luchtafweergroepen bewaken zij het luchtruim boven Kyiv. Zij rijden rond in hun gebied en trachten kamikazedrones en kruisraketten met een maximumsnelheid van 915 kilometer per uur neer te halen, zegt Melnyk. Alle snellere wapens, zoals de hypersonische Russische Kinzjal-raketten – die met meer dan vijf maal de geluidssnelheid op hun doel afrazen – moeten een prooi worden van de door het Westen geleverde Patriot-luchtverdedigingssystemen.
Aan het begin van de oorlog was niemand voorbereid. Nu zijn we geprofessionaliseerd.
Joeri Melnyk commandant van meerdere eenheden
Rusland en Oekraïne spelen een kat-en-muisspel boven de hoofden van de Oekraïense bevolking. De Russen blijven proberen de Oekraïense luchtverdediging te misleiden. „Alles is goed georganiseerd bij de Russen. Ze zijn niet dom”, zegt schutter Maksim Holovko (48). „Hun raketten kunnen een eigen route volgen om ons luchtafweergeschut te ontwijken. Een raket kan vliegen naar het westen, richting Lviv, weg van Kyiv, om zich vervolgens om te draaien en op Kyiv af te komen.”
Op elk moment van de dag kunnen de Russen hun raketten afvuren, vertellen de mannen, in allerlei combinaties. Ze kunnen drones en kruisraketten samen inzetten. Of ze laten raketten tegelijkertijd vanuit het noorden, oosten en zuiden aankomen – al dan niet vergezeld van drones, met verschillende aantallen en raketten. De Oekraïners kunnen alleen maar staan, wachten en richten. „Het is als duiven schieten”, meent Melnyk. „Je moet het snel en nauwkeurig doen.”
Ze weten wie ze beschermen. Hun familieleden wonen in Kyiv. Iedere neergehaalde raket betekent dat een mensenleven is gered. Als je een raket eenmaal in het vizier hebt, is het niet moeilijk om die neer te halen, meent Holovko. Hij vat het kort samen: „Ik kwam, ik zag, ik schoot neer.”
